به گزارش خبرگزاری خانه ملت مشروح گفت و گوی آزاده جانباز علیرضا رحیمی، عضو کمیسیون امنیت ملی در مجلس شورای اسلامی با روزنامه ایران پیامون بسیج را در ادامه می‌خوانید.

استکبار جهانی در 8 سال دفاع مقدس نتوانست خدشهای به نظام و انقلاب وارد کند اما امروز همچنان شاهد هستیم که دشمن درحال تلاش برای اعمال سیاستهای جدید و مدرن برای رسیدن به اهداف خبیث خود است که در دوران دفاع مقدس نتوانست به آن دست یابد. پنجم آذر ماه هر سال یادآور روز تشکیل نهاد بسیج به فرمان حضرت امام خمینی(ره) است. این ایام بهانهای شد تا بار دیگر به نقش و مسئولیتهای این نهاد نظری بیندازیم. آزاده و جانباز علیرضا رحیمی ازجمله افرادی است که در سالهای دفاع مقدس برای حفظ اسلام و وطن از جان مایه گذاشت. نوجوان بود که درعملیات والفجر مقدماتی مجروح شد و در همان عملیات به اسارت دشمن درآمد. او هماکنون نماینده منتخب مردم تهران در دهمین مجلس شورای اسلامی است و در کمیسیون امنیت ملی و در سنگر دیگری مشغول خدمت به مردم است. اما خیلیها تا اسم او را میشنوند یاد مصاحبه فراموش نشدنیاش با خبرنگار هندی در اردوگاههای عراق میافتند. در آن ماجرا شارما خبرنگار هندی وقتی میخواست با رحیمی که آن زمان 14 سال داشت مصاحبه کند، او خبرنگار را مخاطب قرار داد و با خواندن شعر ای زن به تو از فاطمه اینگونه خطاب است / ارزندهترین زینت زن حفظ حجاب است به او تذکر داد حجاب اسلامی را رعایت کند. رحیمی که خود از بسیجیان دوره دفاع مقدس است اعتقاد دارد، بسیج را کسانی تشکیل دادند که دل در گرو تحقق اهداف و آرمانهای بلند امام راحل و عملی شدن شعارهای نجاتبخش انقلاب اسلامی داشتند.

هفته بسیج یکی از پدیدههایی است که در بستر جمهوری اسلامی شکل گرفته، یک مفهوم متعالی که همه آن را ارج مینهند. شرایط اجتماعی که منجر به تشکیل و تأسیس نهاد بسیج شد چه شرایطی بود؟

موضوع بسیج با توجه به ماهیت مردمی آن به حوادث قبل از انقلاب برمی گردد. آن زمان همگرایی و حس دوستی و اتحاد میان مردم ایجاد شده بود و همه یک هدف مشترک را دنبال میکردند. قاعدتاً وقتی انگیزهها قوی باشد فاصلهها میان مردم کم و همدلی هم بیشتر میشود. در فرهنگ قرآنی از این اتفاق بهعنوان تعاون اسم برده شده است. بسیج هم ریشه در همین مفهوم مهم دارد. حسن اهمیت و امتیاز بسیجی که در ایران شکل گرفت این است که کاملاً مردمی شکل گرفت و بعد در قالب تشکل یا یک مجموعه واحد درآمد. یعنی قبل از اینکه چارچوب بسیج شکل بگیرد مفهوم آن توسط مردم شکل گرفته بود. آن هم به این دلیل بود که هدف همه مشترک بود و این موضوع مردم را روز به روز به هم نزدیکتر میکرد. این همگرایی و نزدیکی مردم هسته اولیه و ماهیت اصلی بسیج را در اول انقلاب شکل داد.

اینکه میگویید همزمان با انقلاب یعنی همزمان با حادثهای بود یا یک بستر عمومی موجب شد؟

 در واقع مبارزاتی که علیه رژیم گذشته اتفاق افتاد. قاعدتاً هرچه به تاریخ 22 بهمن نزدیک میشدند با بالارفتن همگرایی، مردم هوشیاری و آگاهیشان هم بیشتر میشد که نتیجه این همگرایی و نزدیکی مردم را در ایام دهه فجر و پیروزی انقلاب میتوانیم ببینیم.

همدلی و همزبانی مردم که در انقلابهای دیگر هم این اتفاق افتاده یک نقطه مشترک است، وجه ممیز بسیج ما با همدلی که بین انقلابیون سایر کشورها بود در چیست؟

وجه ممیز بسیجیها در کشور ما اول از همه به این برمیگشت که در انقلاب ما مردم مشارکت مستقیم و فراگیر داشتند. شهدا از بطن خود مردم بودند نه از گروه خاصی. همه مردم در مسیر انقلاب هزینه دادند و مشارکت میکردند. نکته دوم شخصیت کاریزماتیک امام (ره) بود که وجه اشتراک همه تفکرات و همه سلیقهها در انقلاب بود؛ چه آن فردی که در روستایی دورافتاد بدون سواد دانشگاهی یا سواد کلاسیک بود و چه طبقه دانشگاهی با امام ارتباط عاطفی برقرار میکردند. لذا شخصیت کاریزماتیک امام یا به تعبیری نوع رهبری و از طرف دیگر مشارکت همه مردم در خلق انقلاب دو وجه ممیزی است که بسیج ایران را از موارد مشابهاش در کشورهای دیگر جدا میکند.

حضرت امام(ره) میفرمایند: اگر تفکر بسیجی بر این مملکت طنینانداز شود، کشور از آسیبها و خطرات مصون میماند، اگر نه ما باید هر لحظه منتظر خطر باشیم. میخواهیم بدانیم، این تفکر دارای چه ویژگیهایی است و آن ویژگیها چه بازتابی در بسیج داشته و دارد؟

بی شک آن ویژگی که مد نظر امام(ره) بود مشارکت مستقیم و حداکثری مردم در امور بوده. در همه امور، سیاسی، اقتصادی، دفاعی و امنیتی و... نگاهی که امام از قبل از انقلاب و آغاز مبارزه داشت در واقع حضور مردم در متن مسائل کشور بود. زمان مبارزه، امام روی حضور مردم حساب میکرد و بعد از پیروزی هم واگذاری امور به مردم مورد تأکید بود. همان طور که الان هم در قانون اساسی ملاحظه میکنید محوریت قانون اساسی مشارکت و حضور مردم و تأمین حقوق اجتماعی، سیاسی، اقتصادی آنهاست. قاعدتاً اگر هر نهادی به سمتی حرکت کند که ازمردم عقبتر یا جلوتر باشد و به صورت سلیقهای و جناحی رفتار کند از مسیر خود خارج شده است. اگر بخواهیم بسیج را تفسیر کنیم باید بگوییم بسیج منهای مردم در واقع یک پوسته بدون مغز خواهد بود. لذا آنچه که حضرت امام(ره) میفرمایند که تفکر بسیجی زمانی که سایه میاندازد بر کشور، آن کشور، کشور موفقی خواهد بود منظور در واقع حضور و مشارکت مستقیم مردمی است.

 با این ویژگی که شما در مورد بسیجی از دیدگاه امام(ره) گفتید، سؤال ما این است، چگونه باید تفکر بسیجی را به نسلی که نمونه عینی و عملی آن را در دوران دفاع مقدس یا سالهای انقلاب ندیده، انتقال داد یا اینطور بپرسیم که امروز بهترین راه شناخت بسیج و اندیشه بسیجی چیست؟

خصوصیات و ماهیت یک فرد بسیجی به فضائل و اخلاقیاتش برمی گردد. یعنی اخلاقیاتی که بسیجی را از افراد عادی متمایز میکند. در افراد عادی جامعه ممکن است افراد خیلی رغبتی به ایثار و ازخودگذشتگی نداشته باشند و از مال و جانشان نتوانند بگذرند. به خصوصیات و فضایل اخلاقی انسانی به صورت متبلور، هم در نهج البلاغه و هم در قرآن اشاره شده و همچنین در سیره ائمه هم داریم. این فضایل انسانی را ما قاعدتاً باید در بسیجیها ببینیم. اگر این خصوصیات در آنها دیده شد آن وقت میتوانیم بگوییم آن بسیجی واقعی است. تواضع، مردمداری، ایثار، گذشت از مال و جان، تقدم دیگران بر خود، تقدم منافع کشور بر منافع شخصی، مبارزه با فساد خصوصیاتی است که میتوانیم به آن اشاره کنیم. به صورت مصداقی هم حضرت علی(ع) میفرمایند:حق را بشناس، بعد اهل حق را هم خواهی شناخت لذا وقتی ما معیار داشته باشیم، متوجه میشویم که مسلمان واقعی آن کسی است که خصوصیات واقعی یک مسلمان در اعمالش متجلی شود. بسیجی واقعی هم کسی است که خصوصیات انسانی و برجسته و فضائل انسانی را در اعمال و رفتارش ببینید.

نکتهای که امروز وجود دارد بحث بسیجی واقعی است، یعنی برخی تأکید دارند کلمه واقعی باید در کنار بسیجی قرار بگیرد. اول اینکه این موضوع به چه دلیل است بعد اینکه بسیج واقعی به چه معناست؟ چرا این اضافه بعد از جنگ به لفظ بسیج اضافه شده است؟

یکی از ویژگیهای مهمی که برای مردان خدا و برای افرادی که در مسیر حق حرکت میکنند و برای انسانهای فرهیخته باید در نظر بگیریم خودساختگی است. خودسازی درونی و اخلاقی که قاعدتاً خمیرمایه شخصیت برجسته یک فرد مسلمان و یک فرد بسیجی هم است. ما شخصی را میآوریم و متمایز میکنیم از دیگران که از نظر خصایص انسانی و فضایل انسانی برجستهتر باشد. بعد میگوییم این فرد به نسبت افراد عادی یک امتیاز ویژه دارد و یک فرد ممتاز است. این فرد ممتاز اگر فقط اسم، عنوان یا پستی را یدک بکشد و فاقد آن مؤلفهها و هویت اصلی باشد میشود غیر اصیل و این امر کم کم جامعه را از آن مفهوم واقعی که درباره یک فرد فرهیخته گفته شده دور می  کند و باعث می شود آن جامعه علی رغم اینکه مصادیق و عناوین آن فرد فرهیخته در جامعه، چهره و آن خصوصیات واقعی در آن شخص را نبیند. بنابراین جامعه دنبال واقعی آن میگردد. یعنی وقتی شما از یک واقعیت یک مفهوم و معنا را تهی و دور کردید جامعه همچنان به دنبال آن واقعیت خواهد گشت. لذا همچنان دنبال بسیجیهای واقعی میگردیم. در فضایی که فضای غبارآلودی است و حق و باطل تشخیصش سخت است. در این فضا گاهی دیده میشود افرادی که تابلوی حق را به دست گرفتند در مسیر انحرافی حرکت میکنند و همچنان تابلوی حق را بالا بردهاند. در بعضی جاها در مقابل مردم قرار میگیرند و به جای اینکه کنار آنها باشند یا پشت و پشتوانه مردم باشند احساس این است که در مقابل مردم قرار گرفتهاند. به صورت مصداقی شهدا را مثال میزنم که هم امتحانشان را پس دادند و هم نمونههای قابل ذکری هستند برای مسیر حق. اما به هر حال ما زمانی میتوانیم واقعیت بسیج را ترویج دهیم که آنهایی که خط مقدم ترویج بسیج و ارزشها هستند خودشان مجهز به این خصوصیات و فضائل برجسته اخلاقی و انسانی باشند.

باتوجه به گذشته و سابقه بسیج در زمان جنگ اساساً کارکرد بسیج در شرایط امروز چیست؟

 امروزه کارکرد بسیج را سازمان رسمی بسیج یک مدل تعریف میکند و جامعه تعریف دیگری انتظار دارد. سازمان رسمی بسیج، بسیج را درتمامی طبقات تعریف کرده است. در حوزه پزشکی، سازندگی، فنی ومهندسی و حتی در حوزه پرستاری و علمی. در همه حوزهها بسیج تعریف و تشکیلاتی هم راهاندازی شده است. از نظر هدفگذاری شاید هدفگذاری خوبی باشد اما مطلوبتر این است که لوازم هدفگذاری و الزامات آن رعایت شود تا بشود با سرعت به سمت اهداف بروند. منتهی چیزی که جامعه از بسیجی انتظار دارد همان عطر و شیرینی و بزرگ منشی است که در بسیجیان دهه 60 و دفاع مقدس دیدند. همان از خودگذشتگی که از مردم در 22 بهمن 57 دیدند. آنها میخواهند همان خصوصیات را در بسیجیان امروز هم ببینند. تفاوتی هم نمیکند بسیج سازندگی باشد یا بسیج پزشکی باشد. اما به طور مثال وقتی از بسیجی استفاده ابزاری شود قاعدتاً این دور کردن بسیج از اهداف خودش و همچنین مخدوش کردن ذهنیت جامعه نسبت به آرمانهای ارزشمند و والای بسیج است.

نمادها برای اینکه استمرار داشته باشند ناچار هستند که تبدیل به نهاد شوند. بسیج هم یک روحیه مقدسی بود که در بستر جمهوری اسلامی برای پیشبرد اهداف نظام جمهوری اسلامی شکل گرفت. منتهی تبدیل شدن به نهاد معمولاً آسیبهایی هم دارد. شما چه توصیههایی را پیشنهاد میکنید برای اینکه بسیج از این آسیبها مصون بماند؟

باتوجه به گذشت سه دهه از آغاز انقلاب نهادهایی که به نام نهادهای انقلابی و نهادهای عمومی خارج از چارچوب و تشکیلات دولت شکل گرفتند حتماً نیاز به بروزرسانی و پالایش دارند. هم از نظر ساختاری، هم از نظر محتوایی و کیفی و هم از نظر ضوابط. نمونه قریب به ذهنی را میخواهم مثال بزنم گسترش یک مجموعه بدون توجه به مسائل کیفی و فنی چه فاجعهای را به بار میآورد؛ وضعیتی که هماکنون دانشگاههای ما دارند. یک دوره دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور گسترش کمی را هدف قرار دادند و آنقدر با سرعت، بدون ضابطه و جامعیت این گستردگی را پیش بردند که الان کشور با یک بحران در آموزش عالی مواجه است. این یک نمونهای است که ممکن است در بسیج هم اتفاق بیفتد. وقتی شما قالبها را از نظر کمی و جغرافیایی بدون توجه به محتوا، کیفیت و به روز رسانی ضوابط و دستورالعملها گسترش دهید هیچ بعید نیست که فاجعه دومی مشابه فاجعهای که در حوزه آموزش عالی اتفاق افتاد، بیفتد. لذا آنچه مردم انتظار دارند بخصوص نسل سوم و چهارم این است که اگر جایی تابلو بسیج بالا میرود، پشت این تابلو افرادی قرار داشته باشند که با تمام وجود معتقد باشند به مبانی انقلاب و قانون و در رفتارشان هم یک برجستگیهای خاصی از نظر اخلاقی و سجایع انسانی ببینند تا احساس کنند آنها کسانی هستند که حاضرند از مال و جانشان برای مردم بگذرند و هیچ گاه عکسش را شاهد نباشند.

پایان پیام