محمدرضا خباز:
چراغ کشاورزی خراسان‌جنوبی رو به خاموشی است
**نماینده مردم کاشمر، بردسکن و خلیل‌آباد در مجلس شورای اسلامی نگران وضعیت کشاورزان حوزه انتخابیه‌‌اش است.او معتقد است وقتی چراغ کشاورزی به خاموشی بگراید، مردم منطقه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم خواهند کرد، مشکلاتی که معمولاً توان رویارویی با آن را ندارند و ممکن است معضلات بسیاری را برای مردم به دنبال داشته باشد و مشکلات اجتماعی‌شان را چندین و چند برابر کند؛ معضلاتی که او خوب می‌داند در پی بیکاری و ناامنی خواهند آمد.
متن گفت و گوی "محمدرضا خباز" با روزنامه خراسان جنوبی در پی می آید:
ویژگی‌‌های حوزه انتخابیه‌شما چیست؟
حوزه انتخابیه من به نام ترشیز کهن که از درون آن سه شهرستان کاشمر، بردسکن و شهرستان خلیل‌آباد بیرون آمده دارای حدود 300 هزار نفر جمعیت است و در 200 کیلومتری مشهد واقع شده. شهرستان کاشمر دارای دو امامزاده واجب التعظیم، برادران امام رضا (ع)، حضرت حمزه بن موسی بن جعفر و سیدمرتضی فرزند موسی‌بن جعفر هست و نیز آرامگاه شهید مدرس مرد دین و سیاست هم در آنجاست از این جهت دارای پتانسیل بسیار بالای گردشگری است در واقع بعد از مشهد مقدس بالاترین میزان گردشگر مذهبی را در استان دارد و این پتانسیل را می‌توان یکی از نقاط قوت این شهر به شمار آورد.
این منطقه دارای معادن بسیار غنی طلا، مس و رویو. . . است، شغل اصلی مردم منطقه کشاورزی است ولی متأسفانه به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی در بدترین شرایط قرار دارد.
کشاورزان این منطقه به تولید چه محصولاتی مشغولند؟
زعفران، در واقع کاشمر دومین تولید‌کننده زعفران دنیاست، بعد از آن پسته است که الان با پسته رفسنجان رقابت می‌کند، کشمش سبز قلمی کاشمر از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. چند سالی است که انار کاشمر هم مشهور شده و خریدارانی از دیگر کشورها را به خود جلب‌کرده‌است. نکته جالب توجه این است که محصولات کشاورزی تولیدشده در این منطقه از مزیت نسبی بسیار خوبی برخوردار است. ولی خشکسالی‌های پی‌درپی و سرمازدگی فراوان مشکلات زیادی را برای کشاورزان به همراه داشته و بدترین شرایط ممکن را تحمل کنند، از همه مهم‌تر کاهش آبهای تحت‌الارضی است که شرایط را به جایی رسانده که عملاً تمامی کشاورزان با بحران روبهرو شده‌اند.
مهم‌ترین مشکل مردم در حوزه انتخابیه شما به بخش کشاورزی مربوط می‌شود؟
وقتی اقتصاد مردم در یک منطقه وابسته به کشاورزی و دامپروری باشد، هر گونه تغییر اقلیم ، به ویژه تغییراتی که در سفره‌های زیرزمین آب ایجاد می‌شود، بر زندگی مردم تأثیر مستقیم خواهدگذاشت، از آنجا که پایه اصلی کشاورزی و دامپروری بر وضعیت بارندگی و یا مخازن آب استوار است، کشاورزان بیشترین صدمه را ازکم آبی خواهنددید.
الان کار به جایی رسیده که کشاورزان آب را از عمق بیش از 200 متر به سطح زمین می‌کشند تا بتوانند از آن استفاده‌کنند.
چه نسخه‌ای برای حل این مشکل پیچیده شده است؟
با توجه به ماده 17 برنامه چهارم توسعه از دولت درخواست کردیم تا نسبت به حل این مشکل تصمیم لازم را گرفته و راه‌‌هایی برای برون رفت کشاورزان منطقه در ارائه کنند. این ماده از قانون دولت را مکلف‌کرده که با توجه به نقش محوری آب در توسعه کشاورزی، منابع آب کشور را با نگرش مدیریت جامع و توأمان، عرضه و تقاضا در کل چرخه آب با رویکرد توسعه پایدار در واحدهای طبیعی حوزه‌های آبریز را مدیریت کند ولی دولت به جای حل ماجرا فقط قسمت منهیات را اجرا کرد، در صورتی که تبصره‌های این ماده تکالیفی را بر عهده دولت گذاشته و یک سری تکالیف هم بر دوش مردم گذاشته است، اما متأسفانه دولت در این بخش فقط مردم را مجبور به اجرای تکالیف‌شان کرده و خود از زیر بار اجرای وظایفش شانه خالی کرده‌است، مثلاً تزریق آبها به وسیله آبخیزداری باید انجام شود تا آبهای تحت‌الارضی از وضع موجود تغییرکنند.
این اتفاق نیفتاده یعنی دولت اصلاً سرمایه‌گذاری در این بخش نکرده و قدمی بر نداشته است. در بخش دیگر دولت موظف است در شهرهایی که وضعیت آب در بخش کشاورزی بحرانی است باید طرح فاضلاب شهری اجرا شود تا این فاضلاب پس از بازیافت برای استفاده در بخش کشاورزی در اختیار کشاورزان قرارگیرد اما این اقدام انجام نشده است ولی فشارهای زاید‌الوصفی برکشاورزان وارد می‌کنند، چاه‌های آب کشاورزان را جیره‌بندی می‌کنند یا موتورهای دو زمانه بر روی آب نصب می‌کنند، اجازه تغییر چاه نمی‌دهند وسخت گیری‌های زیادی را بر کشاورزان اعمال می‌کنند.
طرح بیمه کشاورزی توانسته بخشی از مشکلات را حل کند؟
بیمه کشاورزی متأسفانه خودش یک معضل شده. این بیمه برای بیمه‌کردن بیش از حد سختگیری می‌کند، از جمله این‌که در یک زمان خاصی بایک شرایط خاصی کشاورزان می‌توانند با پرداخت حق بیمه و پشت‌سر گذاشتن شرایط سخت تعیین شده به این چرخه وارد شوند، از طرف دیگر وقتی که درخت کشاورز خشک می‌شود، می‌گویند ما درخت را بیمه نکردیم محصول را بیمه کردیم، وقتی هم که محصول آسیب می‌بیند میزان پرداختی بسیار اندک است.
کشاورزان ما از چند جهت در بیمه مشکل دارند. اول این‌که با سختی وارد می‌شوند، دوم این‌که درخت اگر خشک بشود و یک بحران برای کشاورزان منطقه بوجود بیاید بیمه با بهانه این که محصول را تحت پوشش دارد از پرداخت خسارت خودداری می‌کند و در آخر هم اگر محصول آسیب دیده باشد میزان خسارت پرداخت شده آنقدر اندک است که در بسیاری موارد کم‌تر از حق بیمه‌ای است که کشاورزان به زحمت آنرا پرداخته‌‌اند.
همین مشکلات سبب شده تا بیمه کشاورزی نه تنها مشکل کشاورزان را حل نکند بلکه آنها را با چرخه‌ای از مشکلات جدید روبهرو کند. در این شرایط نباید انتظارداشت تا کشاورزان از این نوع بیمه استقبال کنند چرا که شرایط پرداخت خسارت مورد قبول کشاورزان نیست.
پس بیمه نتوانسته مشکلات کشاورزان را حل کند؟
بله متأسفانه بیمه کشاورزی مشکلی را حل نکرده و در شرایطی که وضعیت آب هم مطلوب و مناسب نباشد، کشاورزی به مخاطره می‌افتد. از یک جهت چراغ کشاورزی و دامداری روبه خاموشی است و از طرف دیگر اشتغال نیز تحت تأثیر این مشکلات با معضلاتی روبهرو می‌شود.
در حوزه انتخابیه شما اشتغال بر پایه کشاورزی است؟
در منطقه ما شغل اصلی مردم بر پایه کشاورزی، دامداری و صنایع جانبی است و وقتی شرایط برای کشاورزان مناسب نباشد و عملاً ادامه کشت و کار از سوی کشاورزان و روستاییان ناممکن باشد، از آنجا که شغل اصلی و آبا و اجدادی‌شان کشاورزی بوده رکود در این بخش سبب بروز بیکاری می‌شود.
پس باید با جدیت بیشتری مشکلات کشاورزان را پیگیری کرد؟
رئیس محترم مجلس شورای اسلامی اول آذرماه پارسال از پنج وزیر دعوت کردند تا یک فکری به حال اشتغال حوزه انتخابیه من بکنند، این وزرا عبارت بودند از وزیر جهادکشاورزی، وزیر اقتصاد، وزیر صنایع، وزیر کار و امور اجتماعی و وزیر بازرگانی.
یک‌سال قبل‌تر(1388)از رئیس مجلس خواسته بودند که چاره‌ای برای این معضل بیندیشند بنابراین رئیس مجلس برای پیگیری این خواسته مردم از وزرا خواستند تا راه حلی بیابند. آن جلسه 10 مصوبه داشت یکی از مصوبات که شاید مهم‌ترینش هم بود بحث بازسازی و بهسازی کشاورزی و دامپروری شهرستان کاشمر، بردسکن و خلیل‌آباد بود و خوشبختانه وزارت جهادکشاورزی این کار سنگین را یک طرحی آماده‌کردند.
در واقع این بهسازی از آب شروع می‌شود که روش‌های آبیاری و کشت شروع می‌شود و به دیگر بخش‌ها تسری پیدا می‌کنند.
یعنی در واقع از کشاورزی سنتی برویم به سمت کشاورزی مکانیزه؟
علاوه بر این که به سمت کشاورزی مکانیزه و مدرن می‌رویم باید صنایع تبدیلی و جانبی را نیز در بخش کشاورزی فعال کنیم.
کار به کجا رسیده؟
وزارت جهاد و کشاورزی طرحی را در این زمینه آماده‌کرده و به تصویب وزارت‌خانه رسیده و دوماه پیش به جهادکشاورزی استان خراسان رضوی نیز برای اجرا ابلاغ شده است. هنوز از اجرا خبری نیست، انتظار داریم که این طرح کارشناسی که وقت و انرژی زیادی را نیز مصرف کرده اجرا بشود و در حد یک طرح باقی نماند و گرنه می‌شود یک نسخه بسیار خوب که دارویش را نگرفته باشند.
دیگر وزارت‌خانه‌ها هم وظایفی بر عهده گرفتند؟
وظایفی نیز بر عهده وزارت صنایع گذاشته شد، یکی این که کمک کنند تا کارخانه کاشی لعاب زهره راه بیفتد، کارخانه ذوب‌آهنی که در منطقه هست راه‌اندازی شود تا شرایط فعالیتش فراهم بشود، یک شرکت تعاونی است به نام «تلاش و تعاون» که خواسته شد به این گروه کمک بشود و اشتغال در این منطقه اوضاع به‌سامانی بگیرد. دیگر وزارت‌خانه‌ها هم به فراخور حوزه مسئولیت‌شان کاری بر عهده گرفتند و قرار بر این شد که کارها را انجام بدهند که جز وزارت کشاورزی که یک طرح آماده کرده دیگر وزارت‌خانه‌ها کار چشمگیری انجام ندادند. نسبت به حساسیت‌ها و معضلات منطقه قدم‌هایی که برداشته شده است چندان قابل توجه نیست.
معادن این منطقه باید از سوی دولت فعال شود؟
مهم‌ترین کار این است که معادن این منطقه فعال شوند. اگر معادن منطقه احیا شوند بخشی از مشکلات حل خواهد شد.
یکی از این معادن که معدن مس تکنار است که در اختیار سازمان بازنشستگی کشور است که اگر این سازمان زودتر سرمایه‌گذاری‌اش را آغاز کند خود به خود هم سرمایه‌‌ای است برای بازنشستگان کشور و هم اشتغالی است برای مردم منطقه ما.
وضعیت دیگر معادن چگونه است؟
سایر معادن موجود در منطقه در مرحله مطالعاتی قرار دارند و دولت می‌بایست پس از انجام این دسته کارها و تعیین حدود و میزان تخمینی ذخایر موجود در این معادن آنها را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد.
و سخن آخر؟
پتانسیل بالای منطقه همین مزیت گردشگری است که تاکنون کاری از سوی سازمان
میراث فرهنگی و گردشگری، فعالیت و برنامه‌ریزی در این زمینه انجام نشده و متأسفانه مردمی که با اشتیاق زیاد برای زیارت برادران امام رضا (ع) به این شهر می‌آیند به دلیل کمبود امکانات مورد نیاز گردشگران با مشکلات زیادی روبهرو می‌شوند از این جهت انتظار می‌رود که بودجه فرهنگی که امسال در اختیار استان خراسان رضوی قرار گرفته بخشی نیز برای بهبود شرایط گردشگری منطقه کاشمر هزینه شود.
