خبرگزاری خانه ملت

آنطور که از نامشان بر می‌آید این نهادها به کمک مردم تأسیس و مدیریت می‌شوند. اگر بخواهیم به دنبال تاریخچه نهادهای مردمی در ایران بگردیم شاید در هزاران سال پیش به نشانه‌هایی برخورد کنیم، انجمن‌ها یا گروه‌هایی که خودجوش تشکیل می‌شدند و به افراد نیاز مند کمک می‌کردند و یا کمی بعد‌تر در رشد و ارتقاء جامعه سهیم بودند..

اما سازمان مردم‌نهاد در کلی‌ترین معنایش، به سازمانی اشاره می‌کند که مستقیماً بخشی از ساختار دولت محسوب نمی‌شود و البته نقش بسیار مهمی به عنوان واسطه بین فرد فرد مردم و قوای حاکم و حتی خود جامعه ایفا می‌کند. تشکیل نهاد‌های مردمی در شکل امروزش در ایران سابقه طولانی ندارد. آیین نامه تأسیس و فعالیت سازمان‌های غیردولتی در خرداد سال 1384 بنا به پیشنهاد وزارت اطلاعات و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی تصویب و اجرایی شد.

 عناوینی چون «جمعیت»، «انجمن»، «کانون»، «مرکز»، «گروه»، «مجمع»، «خانه»، «مؤسسه» می‌توانند به جای واژه «سازمان» و تشکل‌های غیر دولتی به کار گرفته شوند. تشکل‌ها می‌توانند با موضوع فعالیت و اهداف مشترک با رعایت آیین نامه مذکوربه صورت شبکه درآیند و یا به عضویت سازمان‌های بین‌المللی درآیند.

سازمان مردم نهاد در تعریف سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل غیردولتی غیرانتفاعی و غیر سیاسی است و برای انجام فعالیت‌های داوطلبانه در زمینه‌های فرهنگی، مذهبی، اجتماعی و بشر دوستانه تشکیل می‌شود. خودجوشی از مهمترین ویژگی سازمان‌های مردم نهاد است. این سازمان‌ها بر اساس همین نیاز که می تواند فکری، طبیعی و یا آرمان‌های مشترک افراد جامعه باشد هدفشان را دنبال می‌کنند.

 هدف واقعی نهاد‌های مردمی در گرو غیر سیاسی بودن آنهاست

 با وجود گذشت پنج سال از تشکیل این نهاد‌ها فعالیت آنها در برخی موارد کمتر، بیشتر و شاید متوقف شده است و به نظرمی رسد آنطور که در اهدافشان بود، نتوانستند رشد کنند و در رشد و ارتقاء جامعه سهیم باشند.

به گزارش هفته نامه مندیل سیستان، "حسینعلی شهریاری" با اشاره بر این که نهاد‌های مردمی در بعضی موارد در زمان‌های خاص فعالند و با انتقاد از این شیوه کار می‌گوید:آنها می‌خواهند بهره برداری خاص خودشان را داشته باشند.

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است فعالیت نهاد‌های مردمی بسیار کمرنگ است و تعدادشان هم بسیار کم است.

نماینده زاهدان هدف واقعی نهاد‌های مردمی را در غیر سیاسی بودن آنها ذکر می‌کند و می‌گوید: نهاد‌های مردمی در ابتدای تشکیل مثل قارچ رشد کردند و اغلب فعالیت ‌هایشان سیاسی بود و نتوانستند به اهداف واقعی شان برسند.» به گفته این نماینده نهاد‌های مردمی در حوزه انتخابیه‌اش فعالیت چندانی ندارند.

نهادهای مردمی از تفکر اولیه منحرف شده است

اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی عمومی، جلب مشارکت‌های مردمی، افزایش بهره وری در استفاده از منابع، نظارت وارزیابی در میان کارکردهای نهاد‌های مردمی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. اقدامات اجرایی نهاد‌های مردمی، فرهنگ سازی، پژوهش، در آمد زایی، بهره وری، آموزش‌های عمومی و... است.

اعتقاد برخی این است که نهاد‌ها ی مردمی مانند بخش خصوصی عمل می‌کنند. "عباسعلی نورا" نماینده زابل و زهک در این خصوص می‌گوید: اگر بخواهیم نهاد‌های مردمی در ایران را آنطور که این نهاد‌ها در دیگر کشور‌ها شکل گرفت تعریف کنیم، درست است اما حقیقت این است که در کشور ما این اتفاق نیفتاد. نهاد‌های مردمی درایران شکل مؤسسات خیریه و کمک‌های مردمی به خودش گرفته است.

اما چه اتفاقاتی باعث شد مؤسسات خیریه جایشان را در نهادهای مردمی باز کردند.

نماینده زابل در چگونگی این تغییر می‌گوید: در بدو تأسیس فعالیت‌هایشان سیاسی شد و چهر ه آنها تخریب شد روش آنها مبتنی بر انحراف از تفکر اولیه بود. بعد هم تبدیل به مؤسسات خیریه شدند.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه در مجلس شورای اسلامی در باره فعالیت‌ها در شهر‌های حوزه انتخابیه‌اش می‌گوید: در اینجا هم مثل بسیاری از شهرها نهاد‌های مردمی فعالیت‌های چندانی ندارند. جاهایی که مردم خود به تأسیس یک مؤسسه اقدام می‌کنند، یعنی به روش سنتی کار فعالیت می‌کنند موفق ترند.

نماینده مردم زابل وزهک معتقد است از تأسیس نهاد‌های مردمی یک سوء برداشت شد، آنها فکر می‌کردند مورد حمایت مالی دولت قرار می‌گیرند.

نورا تأکید می‌کند: «در قانون نامی از نهاد‌های مردمی در بخش غیردولتی نیامده است، از نهادها در قانون به عنوان مؤسسات یاری‌دهنده یاد شده است.»

این نماینده مجلس معتقد است نهاد‌های مردمی در زمینه‌های اجتماعی می‌توانند بیشترین تأثیر را داشته باشند.

برای فعالیت نهاد‌های مدنی موانعی وجود دارد

یکی از مهمترین فعالیت‌های نهادهای مردمی در عرصه‌های مختلف اجتماعی به خصوص بحث مبارزه با اعتیاد است. سازمان‌های مردم نهاد به دلیل ماهیت مردمی خود و دوری از مشکلات و مسایل پیچیده اداری راحت‌تر با گروه‌های هدف خود ارتباط برقرار می‌کنند و به طور بهینه رسالت خود را به انجام می‌رسانند.

"عبدالعزیز جمشیدزهی" نماینده سراوان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به فعالیت‌های کمرنگ نهادهای مدنی درحوزه انتخابیه‌اش می‌گوید: نهادهای مردمی اندکی اینجا نفس می‌کشند. در برخی موارد این نهادها به راحتی نمی‌توانند فعالیت کنند و موانعی برای کار دارند اما یک مرکز مشاوره درزمینه بیماری‌های رفتاری و آسیب‌های اجتماعی ناشی از اعتیاد و ایدز هنوز فعال است و مسائل خانواده‌های معتادان را پیگیری می‌کند.

عضو کمیسیون بهداشت ودرمان مجلس معتقد است تشکیل نهاد‌های مردمی در این زمینه‌ها بسیار سودمند خواهد بود.

بیماران ناشی از اعتیاد نیاز به توجه مراقبت و پیگیری دارند و تأکید می‌کند:«کشور ما از اعتیاد و مواد مخد ر آسیب‌های بسیار ی دیده است و در کنار مؤسسه‌ها و سازمان‌هایی که در این زمینه فعال هستند، نهاد‌های مردمی به لحاظ مردمی‌بودنشان مؤثر‌تر خواهند بود».

تشکل‌های فعال در راستای تحقق خواسته‌های مشروع اعضای خود- بسته به اعتبار و صلاحیت خود و گسترش فعالیت و تعامل آنها با دیگرتشکل‌ها (کار جمعی تشکل‌ها) - قابلیت‌های قانونی بسیار دارند؛ از انتشار نشریه و برگزاری تجمع و گردهمایی تا تصمیم‌سازی و مشارکت در تصمیم‌گیری‌های دولتی وحتی اعطای طرح و لوایح به دولت یا مجلس و حتی تقاضای اصلاح در قوانین موضوعه کشور از مجوز‌های قانونی آنها به حساب می‌آید.