جواد کریمی‌قدوسی:
مؤلفه‌های شهری باید روح معنوی داشته باشند
**مشهد از هر لحاظ باید الگو و سرآمد شهرهای کشور باشد، باید بتوانیم در همه سازههای شهر مشهد روح معنوی را به وجود آوریم، نباید اجازه دهیم در و دیوار مشهد نیز از تبلیغات مصرفی پر شود. دست‌کم باید در معماری و سازههای مسکونی مشهد به اصالت‌های فرهنگی ایرانی- اسلامی توجه کنیم.
جواد کریمی‌قدوسی نماینده 45 ساله مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی است. این نماینده خراسانی خانه ملت فوق لیسانس حقوق خصوصی دارد و در گفت‌وگوی حاضر به نیازهای شهر مشهد در پاسخگویی به زائران و شهروندان پرداخته است.
او می‌گوید: شهر مشهد به شدت نیازمند اقامتگاه و محل‌سکونت برای زائران است و بهتر است در این زمینه خود مردم مشهد را مشارکت دهیم زیرا املاک اطراف حرم متعلق به خود مردم است و آنها می‌توانند در این زمینه با سرمایه‌هایی که دارند وارد این کار شده و هم نیاز مردم را برطرف کنند و هم منتفع شوند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید می‌کند: باید نحوه ورود مردم و بخش خصوصی در بهبود اوضاع و سرمایه‌گذاری در مشهد تسهیل شود و تصریح می‌کند: هرگاه فراخوان فروش اوراق مشارکت داده شده است ظرف چند روز مردم نشان داده‌اند همراهان خوبی هستند. بنابراین در شرایط کنونی هم معتقدم کارهای بزرگ مال مردم است و آنان می‌توانند به خوبی از پس آن کار برآیند.
روزنامه خراسان رضوی در گفت‌وگویی بخشی از نظرات این نماینده را درباره حوزه انتخابیه‌اش جویا شده است:
اگر بخواهید در ساده‌ترین و صریح‌ترین جملات مهمترین مشکلی که مردم مشهد با آن دست و پنجه نرم می‌کنند را عنوان کنید به چه موضوعی اشاره خواهید کرد؟ هم به عنوان یک شهروند مشهدی، هم به عنوان یک نماینده و وظایفی که بر عهده دارید.
شهر مشهد به سبب جایگاهی که دارد از یک موقعیت استثنایی برخوردار شده است. حضور ده‌ها میلیون زائر حضرت علی‌بن موسی الرضا (ع) و ورود این زائران که نور چشم همه مردم هستند تأثیراتی در زندگی روزمره مردم مشهد می‌گذارد، این وضع وقتی رخ می‌نمایاند که به سبب کمبودها میزان خدمات به تناسب با این حضور و شأن مردم نباشد. به عبارت دیگر کمبودها سبب می‌شود که در زمان حضور میلیونی مردم خلأ‌هایی چه برای شهروندان و چه برای زائران نمایان شود. به همین دلیل به نظر می‌رسد به سبب همین موقعیت فوق‌العاده لازم است که مجلس و دولت وارد شده و با ایجاد تعادلی در نیازها و خدماتی که مشهد باید در توان، داشته باشد به ساماندهی اوضاع بپردازند. شاید عمده‌ترین معضل مشهد در حال حاضر موضوع خدمات شهری باشد.
در این شرایط اگر بخواهید به برجسته‌ترین معضل موجود پیش روی زائران اشاره کنید که بالطبع نبود امکانات سبب فشار آوردن به مردم شهر مشهد می‌شود، به چه موضوعی اشاره خواهید کرد؟
نخستین نیاز اساسی مطرح در مشهد برای زائران مشکل اسکان برای آنان است. در طول سال نیز این مشکل وجود دارد اما در ایام مراجعه زائران بیشتر رخ می‌نمایاند. آنچه در حال حاضر به عنوان ظرفیت‌های اقامتی مطرح است جوابگو نیست و یا قیمت بالایی دارد که متناسب با سطح معیشتی زائران امام هشتم نیست. در مواردی هم آنچه به عنوان ظرفیت‌های اقامتی موجود است با شرایط زائران تطبیق ندارد به همین دلیل ما شاهدیم که زائران به فضاهای شهری از قبیل پارک‌ها رومی‌آورند یا در منازلی در اطراف حرم و شهر ساکن می‌شوند که آثار و تبعات خاص خود را در پی دارد، بنابراین دولت باید بتواند با برشمردن اهمیت این بحث در زمینه اسکان زائران راهگشایی کند. این کار را دولت می‌تواند از طریق تسهیل در سرمایه‌گذاری برای فضاهای اقامتی انجام دهد و مستقیماً نیز وارد شود.
آیا این بحث و افزایش فشار به شهروندان مشهد به همین موضوع اقامت زائران و چگونگی اسکان آنان محدود می‌شود یا مسائل دیگری هم هست؟
مسلماً مسائل دیگری هم هست که باید به آنها توجه کنیم. یکی از این مسائل ترافیک است. ترافیک هم به زائران و هم به شهروندان مشهدی فشار می‌آورد. ورود خودروهای سواری و مینی‌بوس و اتوبوس که برای حملونقل زائران استفاده می‌شود عملاً حجم قابل توجهی از تردد را به مشهد تحمیل کرده است. این ترددها عموماً به هسته مرکزی شهر و به سوی حرم توجه دارند و همین سبب شده مشکلات متعددی در این زمینه به وجود آید و در نهایت با طرح‌هایی نظیر طرح ترافیک و نظایر آن که شاید مطلوب شهروندان و زائران هم نباشد سعی در حل معضل شده و ناراحتی هر دو را رقم زده باشد. با این وضعیت باید تأکید کنم که سطح امکانات خدمات‌رسانی و امکانات در شهر مشهد نسبت به جمعیت سیال و ساکن فوق‌العاده کم است. البته اقدامات خوب و چشمگیری در این سال‌ها از جمله تخصیص اعتبار 200 میلیارد تومانی برای 5 سال آینده در حوزه مسائل فرهنگی انجام گرفته است. این‌ها گامی مثبت است اما کافی نیست و در حد آنچه در مشهد اتفاق می‌افتد نیست. بنابراین ما در مشهد برای رفاه حال شهروندان و زائران نیازمند فضاهای رفاهی، خدماتی، بهداشتی و عمومی هستیم. مثلاً در بحث نانوایی‌ها کمبودهایی بوده و همچنان هم حس می‌شود. عموماً در مشهد نیازمند خدمات شهری چشمگیرتری اعم از ساخت مسکن، ساخت سکونتگاه، ساخت تقاطع‌های غیرهمسطح و مسائل حملونقل عمومی و نظایر آن هستیم. مثلاً در بحث معضل ترافیک هنوز قطار شهری در خط یک بلااستفاده است و نیاز به راه‌اندازی خط دو حس می‌شود. همچنین بحث دیگری که باید در مشهد به آن توجه داشته باشیم و تمرکز کنیم موضوع اسکان مهاجرین به مشهد است چه از اتباع بیگانه و چه از سایر نقاط استان. این مهاجرت‌ها ناسازگاری‌های زیادی را رقم زده است که قبلاً در قالب مشکلات امنیتی مطرح بوده و الان تبدیل به مسائل اخلاقی، اجتماعی و امنیتی شده است.این موارد توجه بیشتر وزارت کشور و نیروی انتظامی را می‌طلبیده است. با این نگاه که بدانیم مشهد علاوه بر ظرفیت شهری خود باید پاسخگوی نیازهای زائرانی باشد که مدتی را در شهر مشهد هستند و بعد تا مدتی طولانی در شهر نخواهند بود خدمات‌رسانی را حیاتی کرده است.
این وضع و این تردد نشان از آن دارد که فضای کسبوکار نیز در مشهد دستخوش اتفاقاتی است. از یک‌سو به نظر می‌رسد که وجود و تردد زائران فرصت‌های شغلی متعددی را رقم زده است و از سوی دیگر اوضاع نشان از کمبودهایی در زمینه اشتغال و معضل بیکاری دارد؟
بله، مشهد از قدیم به لحاظ اشتغال وضعیت خوبی داشت. کارگاه‌های تولیدی بسیاری در مشهد فعال بودند. کارگاه‌های تولید صنایع‌دستی، تولید ابزار، امکانات پوششی از کیف و کفش تا لباس و چرخه تولید با تقاضای بازار همخوانی داشت اما در چند سال گذشته ورود اجناس ارزان‌قیمت به بازار مشهد و اجناس نامرغوب خارجی فعالیت کارگاه‌های کوچک و تولیدات آنها را تحت‌الشعاع قرار داده و به همین دلایل فضای کسبوکار در مشهد از چنین مسائلی متأثر شده و اینک معضل بیکاری و افزایش آن باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد. البته این مشکل پیچیده‌ای نیست و دولت می‌تواند با ساماندهی مجدد در فضای کسبوکار این مقوله را رونق ببخشد.در حال‌حاضر استاندار خراسان رضوی به این مسئله توجه دارد اما به نظر می‌رسد همچنان باید توجه بیشتری به این‌گونه احوالات شهر مشهد داشته باشند. در واقع ما علاوه بر پاسخگویی به نیازهای اولیه شهروندان و زائران باید مشهد را به گونه‌ای اداره کنیم که سرآمد سایر شهرهای کشورمان به ویژه از نظر فرهنگی باشد. اگر توجه کنید استعمار و استبداد تلاش داشت طرح‌های خود را از همین مشهد و در قالب ماجراهایی که به حوادث مسجد گوهرشاد ختم شد آغاز کند و نتوانست. حال آنکه نباید ما از چنین موقعیتی به سادگی بگذریم و در حد پاسخگویی به نیازهای اولیه، خود را مشغول کنیم. با این وصف باز هم تأکید می‌کنم که باید به نیازهای مختلف شهری، چه برای شهروندان مشهدی و چه برای زائران برنامه‌ریزی داشته باشیم و در عین حال سعی کنیم مشهد الگوی فرهنگی- اجتماعی کشور باشد.
شما به نکته مهمی درباره مشهد یعنی اسکان و سکونت اشاره کردید اما سؤال اینجاست که آیا بهتر نیست در چنین مقوله‌ای مردم و بخش‌خصوصی را درگیر کنیم تا سریعتر به نتیجه برسیم؟ در واقع به نظر می‌رسد دولت اگر بخواهد خود مستقیماً این موضوع را ساماندهی و حل کند با کندی کار مواجه خواهیم بود.
البته که این مقوله پیچیده و حساس است تا آنجا که نیازمند ورود دولت است اما راهکارهای روشن و شفافی دارد و همان‌گونه که در سایر کارهای بزرگ به وجود و حضور مردم اعتقاد داریم اینجا نیز معتقدیم که مردم می‌توانند به خوبی از پس این مشکل برآیند. عمده قدرت و توان در بین مردم است. حتی اینک که با توجه به اصل44 و سیاست‌های اجرایی آن عملاً در برخی موارد ورود دولت ممنوع شده و دست دولت بسته است اما دولت و در مراتبی شهرداری در راستای به خدمت گرفتن توان بالای موجود در مردم باید بتوانند هماهنگی مناسب و تسهیل در امور را به خوبی انجام دهند تا مردم نیز رغبت بیشتری به حضور پیدا کنند. مردم در احداث سکونتگاه‌ها و طرح‌های اقامتی و هتلی بسیار مؤثر می‌توانند حضور پیدا کنند. اعتقاد ما این است که باید شرایطی فراهم شود که مردم مشهد و آنان که در اطراف حرم مطهر نیز ساکنند بتوانند از این امکان بهره‌مند و سودمند شوند و آنان نیز در این فضا مشارکت داده شوند. وقتی ما به صاحبان املاک اطراف حرم امکان مشارکت بدهیم آنها حق آب و گل در این خطه را داشته‌اند و حق دارند از امکانات حاضر و رونق کنونی منتفع شوند. تنها در چنین حالتی است که مردم و سرمایه مردم مؤثر واقع می‌شود و می‌توانیم موفق عمل کنیم.اگر به تجربه‌ها در این زمینه نگاه کنید، می‌بینید که هرگاه فراخوان فروش اوراق مشارکت داده شده است در قبال طرح‌هایی در میدان شهدا و اطراف حرم تنها ظرف چند روز اعتبار لازم از طریق مشارکت مردم فراهم و جمع‌آوری شده است. اما نکته اینجاست که ما هنوز همپای حضور مردم جلو نیامده‌ایم. ما در مشهد نیروی بسیاری در میان مردم داریم. فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف اعم از عمران و رشته‌های خدمات، ثروت و سرمایه هم هست. موضوع، قوانین و مقررات و چگونگی ورود مردم است. اگر این مقطع و این موضوع را تسهیل و ورود مردم را سهل و آسان کنیم آن وقت کارها نیز سریعتر پیش خواهند رفت.
خب، ورود دولت به موضوع اقامتگاه‌ها و هتل و تکاپوی آن هم می‌تواند روند این کار را کند کرده و هم موانع و محدودیت‌هایی مطابق با اصل 44 قانون اساسی وجود دارد اما مثلاً آستان قدس رضوی که موقوفه است و توان خوبی هم دارد می‌تواند هم با نگاه به گردشگری مذهبی و هم برای رفاه حال زائران و شهروندان در این مقوله وارد شود.
بله، کاملاً درست است. آستان قدس رضوی یک موقوفه غیردولتی است و به نظر بنده خیلی می‌تواند مؤثر واقع شود اما همان‌طور که می‌دانید آستان قدس رضوی اولویت تکمیل پروژه حرم مطهر را در برنامه دارد و حتی این کار از مدت‌ها قبل در جریان بوده است. الان برنامه‌هایی که در حرم پیاده شده سبب راحتی زائران شده به ویژه در تابستان و با وجود ازدیاد جمعیت و گرمازدگی، زائران می‌توانند عبادت راحت و آسوده‌ای داشته باشند اما تصور من این است که اگر کمی از این کار فارغ شوند می‌توانند در مقولاتی چون اقامتگاه و تسهیل در امور شهری مشهد وارد سرمایه‌گذاری شوند.
شما به بحث فرهنگی و اینکه مشهد سرآمد و الگوی شهرهای کشور شود اشاره کردید. اگر بخواهید در این زمینه به ضعف‌ها و نیازها اشاره کنید به چه مواردی اشاره خواهید کرد؟ به عبارت ساده‌تر نیازهای فرهنگی مشهد چیست؟ سینما، فرهنگسرا، کتابخانه، پارک، تفریحگاه و...؟
در این بخش نیز باز باید توجه داشته باشیم که نیاز مشهد هم متوجه حضور جمعیت خود مشهد و هم زائران است. بنابراین ما باید فضایی فراهم کنیم که علاوه بر رفع نیازهای شهروندان امکان بهره‌برداری زائران هم باشد. از سوی دیگر از آنجا که زائران تمام وقت خود را در حرم نیستند باید به گونه‌ای عمل کنیم که زائران در مشهد سرگردان و مشغول مراکز بی‌هویت یا باهویت کاذب نشوند ، بنابراین ما نیاز به مراکز متعدد و متنوع از قبیل تفریحگاه، ییلاقات، پارک‌ها و مراکز خرید داریم. در این زمینه هم مشتاقان سرمایه‌گذاری بسیاری داریم اما آنچه در این زمینه اهمیت حیاتی دارد توجه به ماهیت و اصالت در ساخت این‌گونه مراکز است.در واقع همه‌چیز در مشهد باید روح معنوی داشته باشد حتی باید معماری در مشهد روح ایرانی- اسلامی داشته باشد و در ایجاد فضای فرهنگی مؤثر باشد. در واقع ما باید توجه داشته باشیم که حتی در تبلیغات درون‌شهری مشهد به مصرف‌گرایی و سایر مسائل نپردازیم. ببینید شما تبلیغات مصرفی را در سایر نقاط کشور، در جاده‌ها، در تلویزیون و... شاهدید. دست‌کم می‌توان در مشهد مدل این تبلیغات و ارائه آنها را تغییر داد. حتی معتقدم با تبلیغات معنوی باید شهر را برای زائران و روحیه معنوی موردنیاز آنان آماده کنیم. وقتی شهر پر از تبلیغات مصرفی باشد دیگر آن الهام معنوی صورت نمی‌گیرد حال آنکه اگر سخنان حضرت رضا(ع) یا سایر ائمه و معصومین باشد هرلحظه می‌تواند به زائران الهام‌بخشی کند. از سوی دیگر می‌توان گفت در مراکز خرید در نحوه طراحی و معماری آنان ما باید توجه به مسائل فرهنگی داشته باشیم تا اصالت ایرانی- اسلامی بودن مشهد حفظ شود.
